پادکست شماره سه: دلایل بروز عادات غذایی افراد

پادکست 3: شکل گیری عادات مصرفی مردم

تیم فرزانگی در پادکست دلایل بروز عادات غذایی افراد می خواهد در مورد دلایل بروز عادات بد غذایی افراد با شما صحبت کند.

افراد وقتی گرسنه هستند و به خرید می‌روند خوراکی های بیشتر و با کالری بالا و حتی خوراکی‌های ناسالم‌تر تهیه می‌کنند. این بخاطر عملکرد مغز است.

خوراکی‌ها، وقتی شما گرسنه هستید جذاب‌تر به نظر می‌رسند. مخصوصاً هنگامی که با محصولات پرکالری و فریبنده مانند پیتزا، بستنی یا شکلات مواجه می شوید. تفکر سریع و سوگیری‌ها هنگام تصمیم‌گیری در مورد مواد غذایی عامل مهمی در انتخاب‌های ما هستند. ما انسانها هنگام پیروی از ترجیحات‌مان آدمهای دور از منطقی می‌شویم. برای همین هنگام خرید و یا با دیدن منوی غذا، ما فقط ویژگی های محصول انتخابی را درک می‌کنیم و بخاطر ظرفیت محدود پردازش مغز، معیارهای انتخابمان را محدود می‌کنیم.

از طرفی ما قدرت اراده و انضباط شخصی خودمان را بیش از حد واقعی ارزیابی می‌کنیم (اعتماد به نفس بیش از حد)، همچنین با بهره گیری از شیوه حسابداری ذهنی بلد هستیم خودمان را گول بزنیم (امروز خیلی غذا خوردم، اما فردا کمتر می خورم). برای اکثر افراد لذت فعلی خوردن بستنی نسبت به برنامه کاهش وزن بلند مدتی که دارند اولویت بیشتری دارد که به آن تنزیل هذلولی می‌گویند، یعنی ترجیح لذت فوری نسبت به پاداش آتی.

لذت جویی در خوردن

تا حالا به این موضوع فکر کردین که چرا وقتی سیر هستیم باز هم جا برای خوردن دسر داریم؟ زیرا خیلی وقت‌ها هدف از خوردن، صرفاً، لذت جویی است. برای همین است با وجود سیر بودن به کیک شکلاتی، بستنی و چیپس سیب زمینی دست رد نمی‌زنیم.

گرسنگی هدونیک (hunger hedonic) به حالتی گفته میشود که معده ما سیر اما مغز ما گرسنه است و ما برای کسب لذت اقدام به خوردن می‌کنیم. علت تمایل به خوردن ما در مغز ما است نه در معده. سیستمهای زیادی در مغز در شکل‌گیری عادات غذایی ما نقش دارند.

وقتی ما به قصد لذت شروع به خوردن می‌کنیم مواد شیمیایی در بدن آزاد می‌شود که باعث ایجاد احساس پاداش می‌شود و این پاداش بر سیگنال‌های بدن که پیام سیری می‌دهند غلبه می‌کند و ما همچنان با وجود پر بودن معده غذا می‌خوریم.

عکس‌های هوس انگیز مواد غذایی روی بسته بندی‌ها، در منوی رستوران‌ها و در تبلیغات، نقش زیادی در تحریک مغز ما دارد.

گرسنگی بصری یا Visual hunger، تمایل طبیعی و غریزی ما به دیدن عکس‌های جذاب خوراکیها است. مغز ما یادگرفته با دیدن غذا لذت ببرد و مناطق پاداش در مغز با دیدن عکس‌های هوس انگیز غذا فعال شوند به این معنی که ما بزودی غذا خواهیم خورد، که این امر برای بقای بشر ضروری بوده است.

در گذشته نیاکان ما برای حفظ بقا نیاز به شکار و جستجوی غذا داشتند. قندها و چربیها اجداد ما را از گرسنگی نجات می‌دادند. اما امروزه همه جا غذا وجود دارد با این وجود مغز انسان هنوز مانند دوران شکار عمل میکند. با دیدن غذاهای پرکالری و شیرین مثل بستنی، همبرگر، پیتزا، مناطق پاداش بزرگتری در مغز فعال میشود چون آنها شانس بزرگتری برای بقا محسوب میشوند. به نظر می‌رسد غذاهای بسیار شیرین و چرب مدارهای مغز را به همان روشی که انجام قمار و مصرف کوکائین فعال می سازند، تحریک می‌کند.

دوپامین بخشی از سیستم پاداش دهی مغز است که هنگامی‌که غذایی را می‌بینیم یا به آن فکر می‌کنیم در بدن آزاد می‌شود و حس لذت به انسان دست می‌دهد.

در گذشته غذاهای چرب و شیرین عامل بقا بودند اما امروزه با غذاهای پرکالری و مضر جایگزین شده‌اند و این غریزه تهدیدی برای سلامت ما می باشد. با خوردن دائم غذای چرب و شیرین مغز از میزان دوپامینی که در بدن آزاد می شود اشباع می‌گردد و شروع به حساسیت زدایی از طریق کاهش تعداد گیرنده های سلولی که به آن پاسخ می‌دهند می‌کند. در نتیجه در دفعه بعدی مغز به قند و چربی بیشتری نیاز دارد تا همان میزان لذت را تجربه کند و این عاملی برای خوردن بیشتر و چاق شدن است.

غلظت هورمون‌های مختلف مانند گرلین (ghrelin)، لپتین (leptin) و انسولین (Insulin) در میزان مصرف مواد غذایی ما اثر دارند. با دیدن تصاویر خوراکی‌ها، غلظت هورمون گرلین که به آن هورمون اشتها هم گفته میشود در خون بالا میرود. گرلین زمانی که معده خالی میشود یا قند خون پایین می‌آید ترشح می شود و منجر به تحریک گرسنگی می شود. زمانی که معده خالی میشود یکسری سیگنال‌ها به مغز فرستاده می‌شود که ما برای تامین انرژی بدن نیاز به سوخت داریم. یکی از آنها هورمون گرلین است که به محض شروع به خوردن میزانش کاهش می‌یابد.

میزان زمانی که به مشاهده برنامه آشپزی در تلویزیون می پردازید ارتباط مستقیمی با میزان و نوع  مواد غذایی مصرفی شما دارد. بهترین استراتژی این است که از دیدن تصاویر جذاب خوراکی‌ها اجتناب کنیم.

همینطور پیشنهاد می شود مقاله علل اهمال کاری و روشهای غلبه بر آن را مطالعه فرمایید.

نقش شخصیت بر عادات غذایی

عادات غذایی ما بی ارتباط با خصوصیات شخصیتی ما نیست. برای مثال افراد برون‌گرا نسبت به افراد درون‌گرا بیشتر مستعد اضافه وزن می‌باشند به این دلیل که آنها پاداش های سریع را ترجیح می‌دهند و رفتارهای تکانشی بیشتری دارند. عصبیت نیز با پرخوری ارتباط دارد. افراد دارای عصبیت بالا، که دارای احساسات منفی شدید مثل ترس، اضطراب و احساس گناه هستند با دیدن شکلات مورد علاقه خود پاسخ شدیدتری در مغزشان شکل می‌گیرد. از طرفی افراد وظیفه شناس و با وجدان بالا کنترل بیشتری روی رفتارهای خود دارند و کمتر تحت تاثیر پاسخ‌های هیجانی نسبت به غذا قرار می‌گیرند و فعالیت آمیگدال در مغز آنها کمتر است.

مغز برخی از افراد بیشتر از سایرین نسبت به غذا حساس است و انگیزه بیشتری برای خوردن غذا ایجاد می‌کند. مزه و بافت غذا نیز تاثیر زیادی بر مقدار غذایی که این افراد می خورند دارد. همچنین تحقیقات نشان داده است که مغز افراد چاق، افرادی که الکل یا مخدرهای مت‌آمفتامین مصرف می‌کنند، دوپامین کمتری نسبت به سایر افراد آزاد می‌کند. توانایی کنترل خوردن خوراکیهای هوس انگیز برعهده قشر پیش پیشانی مغز است. استرس باعث مختل شدن عملکرد این بخش مغز می‌گردد. استرس می‌تواند منجر به پرخوری یا بی اشتهایی گردد. استرس مزمن باعث تمایل به خوردن غذاهای خوش طعم و افزایش  وزن می‌گردد. افراد افسرده از طریق خوردن غذاهای خوش طعم سعی بر کاهش موقت احساسات منفی خود دارند.

نقش سقلمه بر تغییر عادات غذایی

انسانها به راحتی فریب می‌خورند. برای مثال تصور کنید یک بعد از ظهر به یک کافه تریا می‌روید. مخصوصاً اگر گشنه هم باشید، غذای که سفارش می‌دهید بسیار بستگی به این دارد که کدام قسمت را اول نگاه کرده باشید.

 مطالعات نشان می‌دهد که میوه ها و خوراکی های سالم زمانی انتخاب می‌شوند که جلوی دید چشم قرار بگیرند.

این ایده که انتخاب کالاها توسط مشتریان تا حد زیادی تحت تاثیر چیدمان کالا قرار دارد را آقای ریچارد تیلر در کتاب خود با نام سقلمه (Nudge) مطرح کرده است.

از این طراحی انتخاب برای بروز رفتارهای خاص مخصوصاً در سوپرمارکت‌ها استفاده می‌گردد. این طراحی انتخاب در زبان انگلیسی ناج (Nudge) نام دارد که معادل فارسی سقلمه می باشد.

زمانی که شیرینی ها را در کنار صندوق سوپر مارکت قرار می‌دهند به صورت اتفاقی نگاه شما به آنها می‌افتد حتی اگر از بخش شیرینی‌های سوپرمارکت با موفقیت عبور کرده باشید الان به آنها دسترسی دارید. نکته مهم اینجاست که، شما آزادی کامل برای انتخاب دارید. اما انتخاب های ما به شدت تحت تاثیر نحوه ارائه شدن گزینه‌های مختلف قرار می‌گیرد.

سه فاکتور مقرون به صرفه بودن، در دسترس بودن و استفاده آسان در انتخاب های ما نقش دارند. بنابراین فروشندگان می‌دانند چطور با معماری فضای فروشگاه و قراردادن محصولات در جلوی دید چشم شما، فروش خود را افزایش دهند.

وقتی افراد خرید می‌کنند تحت تاثیر انتخابهای قبلی خود هستند. انتخاب گزینه‌ای که قبلا تجربه خرید آن را داشته‌ایم بسیار آسان‌تر از گشتن بین گزینه های جدید و انجام تصمیم‌گیری جدید می باشد. همچنین مصرف کننده ها دنبال سودهای کوتاه مدت هستند و انتخابهای آنها را تحت تاثیر قرار می دهد. به همین دلیل است که کالایی مانند نوشابه را فقط به این دلیل که تخفیف خوبی خورده است در سبد خرید خود جا می دهیم.

فروشگاهها می توانند کمک کنند تا مشتریان انتخاب های سالم تری برای غذا داشته باشند و افراد را تشویق کنند تا به جای خرید شکلات، چیپس، محصولات شیرین و نوشیدنی های قندی از میوه و سبزیجات سالم و آب استفاده کنند. آنها می توانند فضای بیشتری را به محصولات سالم اختصاص دهند و آنها را در معرض دید بگذارند.

در آزمایشی که در کافه تریای یک مدرسه انجام شد بعضی روزها درپوش فریزر بستنی ها را میگذاشتند و بعضی روزها آن را بر می داشتند. در روزهایی که درپوش بسته بود تقاضای دانش آموزان برای برداشتن بستنی 14 درصد بود اما در روزهایی که درپوش باز بود این مقدار به 30 درصد می‌رسید.  شما هم برای حل معضلاتی از این قبیل باید درب آنها را مدتی ببندید.

هنگامی‌که از سقلمه برای تاثیر بر انتخاب افراد استفاده می شود لازم است سه شرط اساسی رعایت شود اول  اینکه سقلمه باید شفاف باشد و باعث گمراهی مخاطب نشود. دوم اینکه باید امکان انتخاب گزینه‌های مخالف، آسان و امکان پذیر باشد و آخرین شرط این است که سقلمه بکار رفته باید رفتاری که به نفع رفاه جامعه است را تقویت نماید.

 ما همواره در حال هزینه کردن هستیم و فضای خنثی وجود ندارد همه چیز به نوعی طراحی شده است طراحی‌هایی که بر تصمیم ما تاثیر میگذارد. با عبور از کنار کافه بوی قهوه به مشام ما  میرسد و ما  بیشتر ترغیب می‌شویم که قهوه بخوریم. ما مجبور به خرید شیرینی نیستیم اما به شدت تحت تاثیر محل شیرینی فروشی در مسیر رفت وآمدمان قرار می‌گیریم و به داخل آن کشیده می‌شویم. وقتی در مورد این سقلمه ها بیشتر بدانیم چشمانمان بیشتر به حقایق باز میشود و تصمیمات بهتری می‌گیریم. برای مثال هنگام عبور از مسیر شیرینی فروشی، با زدن سقلمه به خود و ایجاد یک انحراف کوچک در مسیر مانع از وسوسه شدن خود می شویم. سقلمه زدن یک موضوع شخصی است. ممکن است چیزی که شما را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد برای دیگران صدق نکند. برای تشخیص این موارد و تاثیر گذاری بر محیط خود نیاز به بینش دارید. امیدوارم از این پادکست خوشتون آمده باشد. دلایل بروز عادات غذایی افراد

روز و روزگار بر شما خوش

لینک کوتاه پست: https://www.farzaanegi.com/?p=4515

اگه نظری در مورد این مطلب دارید خوشحال میشم با من در میان بگذارید….