خطای هزینه هدر رفته (Sunk Cost Fallacy) یا اثر کنکورد

خطای هزینه هدر رفته چیست؟

در مقاله خطای هزینه هدر رفته توسط تیم فرزانگی : حتماً برای شما هم پیش آمده که به دیدن فیلم یا مسابقه‌ای رفته باشید و با شروع آن احساس کنید فیلم یا مسابقه خوبی انتخاب نکرده اید؟ در اینجا دو راه دارید یا محل را ترک کنید و یا تا آخر برنامه بنشینید. جالب است بدانید اکثر افراد راه دوم را انتخاب می‌کنند. به این رفتار، سوگیری هزینه هدر رفته (Sunk Cost Fallacy) می‌گویند. در واقع افراد تمایل دارند تصمیمات خود را به سمتی سوق دهند که انتخاب های قبلی آنها را تایید یا توجیه نماید. افراد به چیزی که برای آن زمان، پول، انرژی و یا احساس هزینه کرده باشند می‌چسبند و حتی با درک این موضوع که انتخاب آنها اشتباه بوده، دست از آن نمی‌کشند. در واقع زمانی‎که به دیدن ادامه آن برنامه اختصاص داده شد می توانست صرف فعالیتی که برای ما خوشایند تر است شود. این سوگیری باعث هدر رفتن بیشتر منابع ارزشمندی مانند زمان و پول می شود. چه بسیار پروژه هایی که در سازمان‌ها تعریف می‌شود و با گذشتن زمان تیم به این نتیجه می‌رسد که پروژه مناسب نبوده است اما مدیر بخاطر زمان، هزینه و انرژی که صرف آن شده است اصرار به ادامه کار و در نتیجه اتلاف بیشتر منابع دارد. این یک مدل تفکر و تصمیم گیری غیر منطقی می باشد. نباید اجازه داد هزینه‌های گذشته روی تصمیمات منطقی بعدی اثر بگذارد. به این هزینه‌ها، هزینه‌های هدر رفته یا بازگشت ناپذیر می‌گویند، زیرا مانند آبی که بر زمین ریخته نمی‌توان حاصلی برای آن در نظر گرفت.

همچنین بخوانید: اثر دانینگ کروگر Dunning–Kruger effect

پروژه کنکورد

هنگامیکه در سال 1962، بریتانیا و فرانسه روی پروژه هواپیمای کنکورد مافوق صوت سرمایه‌گذاری می‌کردند بعد از گذشت چندین سال مشخص شد پروژه مقرون به صرفه نمی باشد و این پروژه نباید شروع می‌شد، اما بخاطر مسائل سیاسی و قانونی خارج شدن از آن غیر ممکن بود. در واقع لازم است جلوی ضرر را هر چه زودتر گرفت. هر چند در بخش های تحقیق و توسعه (R&D) ناگزیر هزینه های زیادی می شود تا چندین ایده و پروژه مورد بررسی قرار گیرد و تعداد بسیار اندکی به نتیجه می‌رسند. اغلب این شرکت ها با بالا بردن نرخ محصولات هزینه‌های هدر رفته تحقیقات را تا حدی جبران می‌کنند.

هزینه هدر رفته در زندگی و کسب وکار

ادامه رشته تحصیلی یا شغلی که از آن لذت نمی بریم تنها به این دلیل که چند سال عمرمان را صرف آن کرده ایم از نمونه های گرفتاری در دام هزینه هدر رفته می باشد.

همچنین بخوانید: خود های چندگانه

فرض کنید کفش گرانی خریده‌اید و بعد از مدتی متوجه می‌شوید که پای شما را می‌زند احتمالاً پیش آمده علی‎رغم راحت نبودن چند بار آن را استفاده کرده‌اید و سالها آن را در کمد نگه داشته‌اید. هرچه هزینه‌ای که برای آن کرده اید بیشتر باشد رها کردن آن برای شما سخت تر می شود.

ماندن در یک رابطه عاطفی اشتباه به دلیل زمان و احساسی که هزینه کرده‌اید از نمونه های دیگر این خطا می باشد. به این خطا، خطای تشدید تعهد (Escalation of commitment) نیز می گویند.

شرکت نوکیا زمانی بیشترین سهم بازار گوشی های تلفن همراه را در اختیار خود داشت تا وقتی‌که گوشی‌های هوشمند به تدریج وارد بازار شدند اما شرکت نوکیا علی‌رغم دانش و سابقه خود در این زمینه، به دلیل هزینه هنگفتی که برای تکنولوژی سیمبین خود کرده بود حاضر به تغییر تکنولوژی نشد و به همین دلیل رقبا به راحتی از او پیشی گرفتند و او سهم بازار خود را از دست داد. همین اتفاق برای شرکت کداک نیز افتاد زمانی‎که دوربین‌های دیجیتال وارد بازار شدند کداک تصمیم گرفت روی فیلم های عکاسی برای تولید عکس‌های با کیفیت سرمایه گذاری را ادامه دهد و خیلی زود ورشکسته شد.

یکی از دلایل بروز این خطا این است که بار منفی شکست برای انسان‌ها زیاد است و هر تصمیم جدیدی، عدم قطعیت به همراه دارد. ذهن انسان همواره تمایل دارد مسیر راحت تر و کم ریسک تر را انتخاب کند. همچنین چون در شرایط برابر هزینه و فرصت، بار منفی هزینه بیشتر از فرصت است (تئوری چشم انداز)، تمایل داریم فرصتی را انتخاب کنیم که حداقل ارزش دو برابر نسبت به هزینه فعلی داشته باشد.

همچنین بخوانید: تئوری چشم انداز (Prospect Theory)

افرادی که در شرط بندی‌ها شکست می خوردند یا در بازی‌ها می بازند به امید جبران زیانی که کرده‌اند بازهم به بازی ادامه می‌دهند.

به قول ما ایرانی ها، ماهی رو هر وقت از آب بگیری تازه است. مهم نیست که قبل از این چه اشتباهاتی انجام داده‌ای، مهم اینه که از لحظه‌ای که متوجه اون خطا شدی، جلوشو بگیری و دیگه ادامه‌اش ندی. این کار شهامت می خواد ولی شدنی است. منطق ایجاب میکنه اجازه ندهیم زمان و هزینه صرف شده برای چیزی، مانع از متوقف کردن اون کار بشه. همیشه از خودتون صادقانه بپرسید «انگیزه اصلی من از ادامه این مسیر چیه؟»