افراد چگونه تصمیم می‌گیرند؟ ( مهارت تصمیم گیری )

مهارت تصمیم گیری

آیا انسان موجودی عقلانی است؟

مهارت تصمیم گیری > اگر انسان برترین قدرت مهارت تصمیم‌گیری را دارد چرا هر روز با شکست‌های ناشی از تصمیمات نادرست مواجه می‌شود؟ آیا تصمیمات ما کاملاً عقلایی است؟

تصور اقتصاد‌دان ها سالها بر این بود که انسان ها بر اساس منطق و مدل ریاضی و با در نظر گرفتن سود و زیاد گزینه‌ها فکر می‌کنند و تصمیم می‌گیرند، در حالیکه در عمل، منطق انسانها از منطق ریاضی فاصله زیادی دارد و انسانها روش و اصول ارزیابی مربوط به خود را دارند، برای شناخت نحوه رفتارهای مالی و اقتصادی انسانها باید منطق آنها را مورد مطالعه قرار داد.

تصمیمات انسان ها تحت تاثیر موارد بسیار زیاد از جمله نظر دوستان و خانواده، هنجارهای اجتماعی، فرهنگ و مذهب، هیجانات، تفاوت سلیقه‌ها و اولویت‌ها، جنسیت، محدودیت زمانی و ….. تغییر می‌کند. تصمیمات انسانها بر خلاف دیدگاه اقتصاد کلاسیک تنها بر پایه انگیزه‌های اقتصادی مانند پول و درآمد بیشتر نمی‌باشد. این که تصمیم‌گیری‌های افراد تحت تاثیر پارامترهای فراوان غیر اقتصادی می‌باشد به معنای کم اهمیت بودن پارامترهای اقتصادی نمی باشد بلکه بهتر است عوامل اقتصادی در سطح گسترده‌تری مورد بررسی قرار بگیرند و مدلهای دقیق‌تری با توجه به تاثیر پارامترهای غیر اقتصادی تعریف شود.

اقتصاد رفتاری ترکیب علم روانشناسی، جامعه شناسی و اقتصاد می‌باشد که با استفاده از شواهد تجربی و میدانی مربوط به مفروضات، ترجیحات و رفتار تصمیم گیری انسان ها، نشان می دهد چرا گاهی انسانها تصمیمات غیر منطقی می‌گیرند و چرا رفتارهای آنان پیش‌بینی‌های مدل های اقتصادی کلاسیک را دنبال نمی‌کند و از این طریق به اصلاح و بهبود نظریه‌ها و مدل‌های استاندارد مورد انتظار در تصمیم گیری کمک می‌کند.

عامل انحراف از رفتارهای عقلانی

عقلانیت محدود (Bounded Rationality) به معنی توانایی محدود انسان برای تحلیل همه داده‌های موجود در تصمیم‌گیری، ضعف اراده (Bounded Willpower) یا خود کنترلی ضعیف مثلاً خوردن یک برش چیزکیک در حال داشتن رژیم لاغری و در نظر نگرفتن نتایج بلند مدت تصمیمات و خودخواهی محدود (Bounded Selfishness) به معنای داشتن نگرانی در مورد رفاه سایر انسانها و مقدم دانستن نیاز آنها بر منافع خود مانند کمک به خیریه‌ها و غریبه‌ها،  سه عامل اصلی انحراف رفتار انسانها از مدلهای استاندارد انسان اقتصادی می‌باشد.

انسان ها دارای عقلانیت کامل نیستند بلکه عقلانیت آنها محدود است و مدلهای اقتصادی انسان کاملاً عاقل که بر انتخاب گزینه‌ها با حداکثر مطلوبیت تمرکز دارد، در مورد انسان کارآمد نمی‌باشد. 95 درصد از تصمیمات انسانها از طریق میانبر‌های ذهنی و یا بعبارت دیگر بصورت شهودی انجام می شود که عمدتاً ناخودآگاه می باشد و تفکر منطقی نقشی در آن ندارد. مثلاً در بسیاری از موارد مغز برای اینکه بتواند سریع تحلیل کند و تصمیم بگیرد تنها رویدادهایی که سریع به خاطر می آورد و در دسترس‌تر هستند را مبنا قرار می دهد و آنها را محتمل‌تر و مهمتر فرض می‌کند، در نتیجه بسیاری از آمار و شواهد منطقی را نادیده می‌گیرد. برای مثال اگر به تازگی هواپیمایی سقوط کرده باشد، احتمال سوانح هوایی را بیشتر از تصادفات جاده‌ای ارزیابی می‌کند در حالیکه واقعیت بر عکس آن است. این سوگیری‌های رفتاری، فرایندهای طبیعی برای تصمیم‌گیری سریع می باشند که بصورت ناخودآگاه، اتوماتیک، و غیرقابل کنترل هستند.

ظرفیت اراده و خود کنترلی افراد نیز محدود می باشد. برخی محققان اراده را به عضله ای تشبیه می‌کنند که استفاده مدام از آن باعث خستگی و ضعف آن می‌شود. خود کنترلی بیش از اندازه می‌تواند منجر به ضعف اراده گردد. همچنین سلول های مغزی که یکی از کارکردهایشان، خود کنترلی است، برای فعالیت نیاز به گلوکز دارد که چنانچه به میزان کافی تامین نشود می‌تواند منجر به ضعف اراده گردد. گشنگی، خستگی، خواب ناکافی، استرس همه از جمله مواردی است که بر بخشی از مغز که مسئول کنترل اراده می باشد تاثیر می‌گذارد.

جادوی اقتصاد رفتاری

اقتصاد‌‌دانان رفتاری به کمک علوم شناختی مانند روانشناسی و عصب شناسی به مطالعه چگونگی رفتار انسان می پردازند. اقتصاد رفتاری (Behavioral Economics) جزو علوم شناختی است که با روش علمی در فضای روان شناختی پارامترهای مربوط به احساسات و اجتماع را در تحلیل بازارها و عوامل اقتصادی به کار می‌گیرد.

مشخص شده است که گرایشات ذهنی و سوگیری‌ها شناختی، محدودیت‌‌های زمانی و اطلاعات محدود و مدل شخصیت هر فرد، تصمیم گیری های انسان را تحت تاثیر قرار می دهد. مدل های اقتصادی بدون در نظر گرفتن این محدودیت های شناختی جهت درک واقعیت رفتارهای انسانی ناکارآمد خواهد بود.

مهارت تصمیم گیری > در دنیای امروزی با بیشتر شدن تنوع انتخاب‌ها و رقابت برای بازاریابی محصولات و تمایل انسان به تصمیم گیری سریع، افراد در معرض خطاهای بیشتر در فرایند تصمیم‌گیری می‌باشند. گاهی مواقع این خطاها و ریسک‌ها عواقب جبران ناپذیری در زندگی شخصی و کاری ما خواهند داشت.

چند بار در دام محصولات تخفیف خورده یا رایگان افتاده اید؟ درست است که همه انسانها ذاتاً عاشق کالای مجانی هستند اما متوجه نیستند که ممکن است جنس یا مدلی که برای خرید مد نظرشان بوده را قربانی شعار تبلیغاتی یکی بخر دوتا ببر کرده باشند و حتی چیزهایی خریده اند که هرگز احتیاجی به آن نداشته اند. جالب است بدانید آگاهی از دانستن خطاهای شناختی مانع از رخ دادن آنها نمی شود اما می تواند با تفکر بیشتر باعث شود عواقب ناشی از تصمیمات بد را کاهش دهیم.

آگاهی داشتن از این سوگیری‌ها و خطاها نه تنها به ما کمک می‌کند تصمیم های بهتری در زندگی شخصی خود بگیریم بلکه به پیشبرد اهداف کاری ما نیز کمک می‌کند. امروزه بسیاری از شرکتها از اقتصاد رفتاری برای شناخت رفتار خرید مشتری و بهره گیری از آن برای افزایش فروش خود بهره می برند.

دن آریلی (محقق علوم اقتصاد رفتاری) معتقد است که انسانها به‌طرز پیش‌بینی پذیری غیر‌عقلایی هستند به این معنا که خطاها و سوگیری‌های شناختی بصورت نظام‌مند در همه افراد رخ می‌دهد بنابراین رفتار غیرعقلایی ما انسانها قابل پیش‌بینی می باشد. چه بهتر اینکه با علم به این موضوع قادر باشیم اثرات سوء این خطاها را در تصمیمات و قضاوت‌های خود کاهش دهیم و زندگی را از دریچه واقعی‌تری بنگریم.

دنیل کانمن (Daniel kahneman)، آموس تورسکی (Amos Tversky)، ریچارد تِیلر(Richard Thaler) )، دن آریلی (Dan Ariely)، هربرت سایمون (Herbert A. Simon)، کاس سانستاین (Cass Sunstein) برخی از فعالان مشهور حوزه علوم اقتصاد رفتاری در دنیا می‌باشند. اگر علاقه مند به مطالعه کتاب در این حوزه هستید کتاب تفکر سریع و کند (دنیل کانمن)، سقلمه (ریچارد تیلر)، نابخردیهای پیش‌بینی پذیر (دن آریلی)، کج رفتاری (ریچارد تیلر)، هنر شفاف اندیشیدن (رولف دابلی)، و نفوذ یا هنر متقاعد سازی (رابرت چالدینی) از جمله منابع معتبر ترجمه شده در این زمینه می باشد. مهارت تصمیم گیری

لینک کوتاه پست: https://www.farzaanegi.com/?p=4232

اگه نظری در مورد این مطلب دارید خوشحال میشم با من در میان بگذارید….