اثر بارنوم ، دلیل محبوبیت پیشگوها و فالگیرها

اثر بارنوم > طالع بینی و پیش بینی آینده، عمری به درازای تاریخ بشر دارد. در گذشته که افراد به ابزار تفکر نقاد مجهز نبودند و یا تحمل شرایط مبهم را نداشتند برای تصمیمات مهم زندگی خود پیش فالگیر، ستاره شناس، پیر و مرشد می‌رفتند تا بجای آنها تصمیم بگیرند. اما چرا بازار فالگیرها پس از این همه سال هنوز داغ است؟

هنوز هستند کسانی که تا بر سر دو راهی قرار می‌گیرند و یا با شرایط پر از ابهامی مواجه می شوند، دست به دامن فالگیرها می‌شوند. گویی آنها حقایقی در مورد ما می‌دانند که خودمان از آن بی‌خبریم. اثر بارنوم توضیحی بر این پدیده است. بارنوم نام یک فرد صاحب سیرک بوده که در بکارگیری ترفندهای روانی و فریب دادن مردم مشهور بوده است. او ادعا داشت در برنامه‌هایش برای هر کس چیزی مخصوص برای ارائه دارد.

اثر بارنوم چیست؟

اثر بارنوم (Barnum effect) یک پدیده روانشناختی و یک نوع سوگیری شناختی است مبنی بر آمادگی افراد جهت پذیرش توصیف های کلی شخصیتی بعنوان توضیحات دقیق در مورد شخصیت خودشان. به آن اثر فورر (Forer effect) نیز می‌گویند. واقعیت این است که این توصیف ها آنقدر کلی و مبهم هستند که در مورد بیشتر افراد صدق می‌کند. این پدیده می‌تواند توضیحی باشد بر اینکه چرا افراد به طالع بینی، کف بینی و پیش‌گویی اعتقاد پیدا می‌کنند. آنها واقعیت‌های کلی، مبهم و گاها کم اهمیتی را مطرح می‌کنند که عمومیت زیادی دارد اما افراد تمایل دارند حرف‌های فالگیرها، کف بین‌ها، پیشگوها و برخی از تستهای شخصیتی (شخصیت شناسی از روی رنگ مورد علاقه، حیوان مورد علاقه، ماه تولد، سال تولد، …. ) را بعنوان توضیحات دقیق از شخصیت خودشان باور کنند.

زمانیکه به افراد گفته می‌شود که مطالب گفته شده مختص آنهاست و وقتی این توصیف‌ها تاکید بر اتفاقات و جنبه‌های مثبت؛ کلی و مبهم دارند، این اثر تشدید می‌گردد. همچنین هرگاه منبع ارائه دهنده توضیح برای فرد دارای اعتبار و اقتدار باشد نیز این باور پذیری تقویت می‌گردد. در حالیکه اگر این توانایی‌های ماورای طبیعی به‌وسیله‌‌ روش‌های دقیق علمی مورد بررسی قرار بگیرند، اغلب اوقات سلب اعتبار می‌شوند و یا حتی اگر در موردی اثبات شود، دارای ویژگی تکرارپذیری نیست.

همچنین می توانید مقاله اثر هاله Halo effect را در این زمینه مطالعه کنید.

اثر بارنوم و طالع بینی

هیچ دلیل علمی مبنی بر اینکه وضعیت ستارگان و سیارات در زمان تولد فرد تاثیری چشمگیری بر خصوصیات شخصیتی او داشته باشند وجود ندارد. اما همچنان صفحاتی از مجلات یا روزنامه ها که به طالع بینی افراد اختصاص دارد بسیار جذاب و پر مخاطب می باشد.

در سال 1949، برترام فورر (Bertram R. Forer)، روانشناس آمریکایی، در یک تحقیق روی دانشجویانش، از آنها آزمون شخصیت شناسی گرفت و گزارش آزمون شخصیت را در پاکت در بسته به آنها تحویل داد. از آنها خواسته شد میزان دقت تست را با توجه به شخصیت خودشان اعلام کنند. «عدد 1» برای توصیف غیر دقیق و «عدد 5» برای توصیف دقیق در نظر گرفته شده بود. میانگین اعداد اعلامی دانشجویان «عدد 4.26» بود. یعنی آنها جواب این آزمون را با دقت بسیار بالایی منطبق بر شخصیت خود می دانستند. این دانشجویان خبر نداشتند که یک نتیجه واحد برای همه آنها ارائه شده است. این تحقیق و تحقیقات مشابه تاکیدی بر وجود اثر بارنوم است.

در حقیقت این گزارش شامل توصیفات کلی شخصیتی از قبیل جملات زیر بود:

برخی از آمال و آرزوهای شما غیر واقع بینانه است.

 شما دارای ظرفیت استفاده نشده زیادی هستی.

 گاهی اوقات برونگرا و خوش برخورد و گاهی درون گرا و محتاط هستی.

 شما نیاز شدیدی به تعریف و تمجید از سوی دیگران داری.

 امنیت یکی از اهداف شما در زندگی است.

 با وجود اینکه ضعف های شخصیتی دارید اما قادر به کنترل آن هستید.

چه موقع بیشتر به فالگیر پناه می‌بریم؟

بسیاری از افراد وقتی از نظر روانشناختی تحت فشار زیاد باشند، دنبال این هستند که هرچه سریع با ابتدایی‌ترین روش خود را آرام کنند. آنها ممکن است به سراغ کسانی بروند که ادعا می‌کنند، پیشگو و طالع بین هستند و می‌توانند از آینده شخص خبر بدهند. همین امر اثر بارنوم را تقویت می‌کند و از این طریق خودباوری و اعتماد به نفس آنها بازسازی می‌شود. زیرا اغلب فالگیرها می‌دانند چطور مشکلات پیش آمده را به گردن دیگران بیندازند و عوامل بیرونی و خارج از کنترل فرد را دلیل مشکل پیش آمده بدانند. گفتن جملاتی نظیر شما طلسم یا جادو شده اید یکی از حربه‌های معروف آنهاست. ناگفته نماند که فالگیرها از زبان بدن مخاطب، چهره شناسی و استفاده از سرنخ‌هایی که از صحبت اولیه با افراد می‌گیرند در ارزیابی خود بهره می‌گیرند. در واقع آنها جملاتی را می‌گویند که مخاطب دوست دارد بشنود.

اعتقاد به فالگیر مختص کشور ما نیست و تحقیقات موسسه گالوپ در سال 2005 نشان می دهد 25 درصد افراد در آمریکا، کانادا و انگلیس به طالع بینی و ستاره شناسی (مبنی بر تاثیر ستارگان و سیارات بر زندگی افراد) اعتقاد دارند.

اثر بارنوم در زندگی

افرادی هستند که با بهره گیری از این اثر افراد را در زندگی روزمره تحت تاثیر قرار می دهند. جملاتی نظیر «تو خیلی خلاق هستی»، «تو هنوز به جایگاهی که استحقاقش را داری نرسیده‌ای»، «تو آدم شناس خوبی هستی»، «تو خیلی سخت کوشی هر چند موانعی سر راه داری»، …… نمونه هایی از توصیفات کلی است که در مورد خیلی از افراد صادق است و به مذاق آنها خوش می‌آید.

افراد تمایل دارند این نوع جملات را درباره خودشان باور کنند و فکر کنند اینها واقعیت هایی محض مختص به خودشان است. افراد چیزهای خوب در مورد خودشان را به راحتی باور می‌کنند.

کافی است با دیدگاه انتقادی به این موضوع نگاه کنید و ببینید آیا کسی قادر است نکات ریز در مورد زندگی و شخصیت شما را پیش گویی کند؟

یکی از دلایلی که افراد به نفرین اعتقاد دارند نیز همین اثر بارنوم می باشد. به این معنی که فرد بد بیاری ها و اتفاقات بد زندگی خود را به نفرین نسبت می دهد بدون اینکه تلاش آگاهانه‌ای برای درک علت وقوع آن رویداد انجام دهد. در واقع نوعی فرض «خود محقق شونده» است که چون باور داریم نفرین شده‌ایم اتفاقات بد برایمان رخ می‌دهد و این موضوع باورمان را تقویت می‌کند و ما خود را ناگزیر به پذیرش بد بیاری های بعدی می بینیم.

امروزه آنالیز داده های بزرگ (Big Data) کمک به توسعه هوش مصنوعی کرده است. بشر با بکارگیری تکنولوژی قادر است اطلاعات زیادی را در مورد سلایق شخصی و تمایلات افراد ارائه کند. این نوع از شناخت می‌تواندکمک به ارائه پیشنهادات موثرتری برای کالاها و خدمات به افراد در آینده باشد. بشر امروزی نیاز دارد با مجهز کردن خود به ابزارهای تفکر از جمله تفکر نقاد از خود در برابر این پیشنهادات محافظت کند.

لینک کوتاه پست: https://www.farzaanegi.com/?p=4862

اگه نظری در مورد این مطلب دارید خوشحال میشم با من در میان بگذارید….