خطای تایید خود (Confirmation bias)

خطای تایید خود چیست؟

چه فکر کنی امروز روز قشنگیه و چه فکر کنی روز بدیه در هر دو صورت درست فکر کردی چون تلاش می‌کنی با شواهدی که پیدا می‌کنی نشان بدهی نظر تو درست بوده و شواهد متضاد را نادیده می‌گیری.

خطای تایید خود یا خطای تایید (Confirmation Bias) به حالتی گفته می‌شود که فرد تمایل دارد به دنبال شواهد و اطلاعاتی برای تایید باور و نظر خود بدون در نظر گرفتن واقعیات باشد و یا حتی اطلاعات را به نحوی تفسیر نماید که نظر خودش تایید شود. از آن‌جایی که ما انسان‌ها فکر می‌کنیم عقاید ما معقول و منطقی و صحیح می‌باشد و قبول اینکه اشتباه می‌کنیم برایمان سخت است، سعی می‌کنیم اطلاعاتی را که باورهای ما را به چالش می کشند بطور خودآگاه و یا ناخودآگاه نادیده بگیریم.

برای مثال اگر فردی باور دارد افراد چپ دست باهوش هستند، در با مواجهه با فردی چپ دست ‏که ضریب هوشی بالایی هم ندارد ذهنیت خود را تغییر نمی دهد بلکه فرض می‌کند این یک حالت استثناء است. مغز انسان دوست دارد فرضیات پیشین خود را حفظ کند و پدیده ها را بر اساس آن تحلیل و ارزیابی نماید. این خطا باعث می‌شود برخی از شواهد را نادیده بگیریم. اگر بخواهیم با خود صادقانه صحبت کنیم اکثر ما، اطلاعاتی که جهان بینی ما را به چالش بکشند نادیده می‌گیریم و این ویژگی بین انسانها مشترک است. در واقع این نوعی فیلتر است که برای ذخیره انرژی شناختی خود بکار می بریم، زیرا غیر ممکن است بتوان همه اطلاعات موجود را تحلیل و بررسی نمود.

تاثیر سوگیری تایید در کسب و کار

دلیل اینکه افراد مختلف برداشت های متفاوتی از موضوعات مختلف دارند وجود پیش فرض‌های مختلف در ذهن آنهاست. در واقع ما در مواجهه با اطلاعات جدید، تنها بخشی از کل داده های ارائه شده را دریافت می‌کنیم و این می تواند خطر بزرگی برای ما به‌حساب آید زیرا ذهن در برابر شواهد متضاد کور می شود و می تواند منجر به اخذ تصمیمات اشتباه گردد. تیم های تحقیقات بازار که به دنبال طرح ها و محصولات جدید برای سازمانشان هستند، هنگامی‌که در جلسه ارزیابی با نقطه نظرات مدیر مواجه می‌شوند، در بررسی‌های بعدی با دانستن خواسته مدیر به دنبال اطلاعاتی برای پاسخگویی به آن می باشند و داده های آماری را نادیده می‌گیرند. اما حقایق با نادیده گرفتن آنها هنوز حقیقت دارند. برای مثال سرمایه گذاری را در نظر بگیرید که می شنود شرکتی که سهام آن را خریداری نموده است در آستانه ورشکستگی می‌باشد و به دنبال شواهد تایید کننده این موضوع می‌گردد، دسترسی به اینترنت  نیز این موضوع را برای او راحت می‌سازد، سپس سرمایه گذار تصمیم می‌گیرد که سهام آن شرکت را با قیمت پایین‌تر بفروشد، غافل از اینکه محصول جدیدی که شرکت مذکور به تازگی وارد بازار کرده است از اقبال بسیار خوبی برخوردار شده و شرکت فروش خوبی خواهد داشت. خطای آن سرمایه‌گذار این بوده که موقع جمع‌آوری اطلاعات به دنبال شواهد تایید‌کننده باورهای خود بوده است نه دانستن همه اطلاعات در مورد آن شرکت.

این در‌حالی است که افراد موفق و توانمند ارزش زیادی برای شواهد متضاد قائلند و در مواجهه با آن، آن‌ها را بصورت دقیق مورد بررسی قرار می‌دهند. شما هم می‌توانید وقتی دارید در مورد موضوعی اطلاعات جمع‌آوری می‌کنید خود را در موضع مخالف در نظر بگیرید و از جهات دیگر هم به بررسی موضوع بپردازید. قبول دارم که کار سختی است اما برای جلوگیری از این سوگیری لازم می باشد. ممکن است بگویید «اما من استثناء هستم. من که سوگیری تایید ندارم.» اما همین تعصب شما بر نداشتن سوگیری، تاکیدی بر سوگیری شما جهت عدم نفوذ به خود در برابر سوگیری می‌باشد.

مثال برای سوگیری تایید

سوگیری تایید به همراه سوگیری دسترس پذیری گاهی می‌تواند منجر به تشخیص نادرست در حیطه پزشکی شود. پزشک در مواجهه با بیمار ابتدا یک فرض احتمالی براساس آخرین اطلاعات قابل دسترس در حافظه‌اش در مورد بیماری به ذهنش می‌رسد سپس با پرسیدن سوالات مرتبط سعی بر تایید فرض خود دارد در حالیکه اگر سعی کند شواهد متضاد را مورد ارزیابی قرار دهد ممکن است به تشخیص متفاوتی برسد. بدیهی است که آگاه‌سازی پزشکان از وجود این سوگیری‌ها، امری ضروری می‌باشد.

هر چه اطلاعات شما نسبت به موضوعی کمتر باشد بیشتر احتمال دارد که بصورت ناخودآگاه تصور کنید که نظر شما صحیح می‌باشد و هرچه سوگیری شما شدیدتر باشد بیشتر احتمال تصمیم اشتباه وجود دارد. افراد باهوش معمولاً در این تله می افتند. حتی مدیرانی که فکر می‌کنند اولویتهای شرکت را به خوبی می‌دانند به این معنی نیست که آن را به درستی انجام می‌دهند. گاهی کارکنان صنفی که در خط مقدم(front-line)  هستند و بطور مستقیم با مشتری در ارتباط می باشند، مشکلات را بهتر و دقیق‌تر از یک مدیر می‌دانند اما این ریسک را نمی‌کنند که به مدیر خود حرفی را بزنند که او دوست ندارد بشنود و این مشکلات کوچک آرام آرام آنقدر بزرگ می‌شود که دیگر راه حل های ناکارامد آنها قادر به حل آن نمی‌باشد و زمانی مدیر می فهمد که خیلی دیر شده است. بنابراین اگر مدیر مشکلی را نمی بیند به معنی وجود نداشتن آن نیست. نکته مهم دیگر اینکه عملکرد خوب در گذشته نباید به عنوان شاخص عملکرد در آینده قرار بگیرد. نسیم طالب نویسنده کتاب قوی سیاه معتقد است که رویدادهای نامنتظره (که خارج از قلمرو انتظارات عادی هستند) پیامدهای سنگین و نامتعارف دارند و ما انسانها پس از رخ دادن چنین اتفاقاتی سعی بر توجیه آن می‌کنیم و دوست داریم ثابت کنیم که وقوع این رویداد قابل پیش بینی بوده است.

وقتی کالایی را می خریم دوست داریم خرید خود را منطقی جلوه دهیم حال چه یک اسنک و چه یک گوشی موبایل باشد. دوست داریم که ثابت کنیم انتخاب ما از بین سایر گزینه‌ها منطقی و بهینه بوده است. صرف نظر از هر کاستی که محصول دارد به دلیل خطای تایید حاضر نیستیم قبول کنیم که انتخاب ما انتخاب خوبی نبوده است.

بازاریابان تلاش می‌کنند با ابزارهای مختلف مانند ارائه نتایج نظرسنجی ها و نکات مثبت به خریداران کمک کنند خرید خود را منطقی بدانند و تصمیم خود را تایید کنند. مثلاً به مشتری می‌گویند چه تعداد نفر تا الان از این محصول خریداری کرده‌اند (اثر گله) و یا جمله ای از یک سلبریتی که خرید شما را تحسین می‌کند. شما نیز بعنوان فروشنده، به مشتری این امکان را بدهید که نظر و تجربه خود را در مورد محصول، ثبت کند و در قالبی مثبت به دیگران هم پیشنهاد دهد.

توانایی فروشندگان به پاسخگویی سوالاتی که ذهن مشتری را درگیر کرده راهی مطمئن برای تقویت تعامل با مشتری و افزایش نرخ تبدیل می باشد. در واقع بجای صرف وقت و هزینه برای متقاعد ساختن نظر مشتری، راحت‌ترآن است که با شناخت مشتری، پاسخی مناسب به سوگیری های موجود در ذهن آنها ارائه داده و تصمیم گیری را برای آنها تسهیل نمایید. با فراهم کردن موقعیتی جهت منطقی نشان دادن تصمیم و تایید انتخاب مشتری باعث می‌شوید او حس خوبی به برند شما پیدا کند و در آینده به مشتری وفادار شما تبدیل شود. هرچند کالایی که تایید می‌کنید نیز باید شایسته تایید و مصرف مشتری باشد.

همچنین می توانید اثر هاله Halo effect را مطالعه نمایید.

روش های کاهش سوگیری تایید

برای کاهش اثر سوگیری تایید در کارهای پژوهشی، به محققان توصیه می شود نسبت به قضاوت ها و تصمیمات خود با کمی شک از خود بپرسند: آیا روش تحقیق من درست بوده است؟ آیا نحوه تجزیه و تحلیل داده ها مناسب بوده است؟ آیا در طول تحقیق با مطرح کردن سوالات پیشفرض، زمینه سوگیری تایید را فراهم کرده ام؟ آیا نمونه‌ها نماینده مناسبی از جامعه آماری مورد انتظار من هستند؟ آیا نمونه ها به اندازه کافی زیاد و معنی دار هستند؟

 همواره دنبال شکاف های تحقیق خود باشید و به محض پیدا کردن آنها، بصورت دقیق از زوایای مختلف آن را مورد بررسی قرار دهید. زیرا هدف این نیست که ثابت کنید شما درست می‌گویید هدف ایجاد بینش عمیق و یادگرفتن است.

برای کاهش خطای تایید باید از تعمیم یافته ها به تمام موارد مشابه پرهیز نمود. برای مثال در طراحی صفحات فرود وبسایت‌ها یافته‌ها نشان می‌دهد وقتی دکمه فراخوان (Call to Action) به رنگ سبز باشد میزان کلیک خوردن و سفارش محصول بیشتر می‌شود اما این یافته نباید به عنوان تعمیم برای صفحه ای با زمینه سبز نیز بکار گرفته شود زیرا در این صورت هدف اصلی که دیده شدن دکمه است محقق نمی‌گردد. با تایید این یافته نباید دچار خطای بازنگری شویم، که چون همه می‌دانند قبلاً رنگ سبز برای این کار بهتر جواب داده است پس نباید رنگ دیگری مانند قرمز یا نارنجی استفاده کنیم. تعمیم های این چنینی بسیار راحت هستند زیرا جهان را ساده‌تر می سازد و نیاز ما را به تفکر انتقادی کاهش می‌دهد. اما حقیقت را نیز بصورت موثری پنهان می سازد.

شبکه های اجتماعی و پلتفرم‌هایی مانند فیسبوک برای شما شرایطی را ایجاد می‌کند که طبق علایق شما اخبار و رویدادها به شما نشان داده شود، هر چیزی که دوست ندارید را به راحتی بلاک می‌کنید، هر کسی که نخواهید را از لیست دوستان خود حذف می‌کنید و عضو گروه هایی می‌شوید که علایق مشترک شما را تایید می‌کنند این کار شما را بیشتر در معرض خطای تایید قرار می‌دهد. برای کاهش اثر این خطا نکات زیر را به خاطر داشته باشید:

• بررسی کنید آیا همه شواهد را با تاکید یکسان ارزیابی کرده اید.
• از شخص سومی بخواهید که تصمیم شما را به چالش بکشد.
• با خودتان صادق باشید، اطلاعاتی که جمع آوری نموده اید به شما در اخذ تصمیمی هوشمندانه کمک می‌کند یا فقط شواهدی در جهت تایید آنچه شما دوست دارید می باشد.
• هنگام مشورت با دیگران پرسشهایی مطرح نکیند که موجب ارائه شواهد تایید کننده از سوی آنها شود.

لینک کوتاه پست: https://www.farzaanegi.com/?p=4306

اگه نظری در مورد این مطلب دارید خوشحال میشم با من در میان بگذارید….