تاثیر سوگیری های شناختی بر نحوه تصمیم گیری

سوگیری شناختی چیست؟

تیم فرزانگی در مقاله سوگیری شناختی چیست؟ : سوگیری شناختی نوعی خطای سیستماتیک در نحوه تفکر انسان است که بر تصمیمات و قضاوت‌هایی که افراد انجام می‌دهند تأثیر می گذارد. برخی از این سوگیری‌ها مربوط به حافظه است. نحوه یادآوری یک رویداد ممکن است به دلایل زیادی با سوگیری همراه باشد و همین موضوع منجر به تفکر و تصمیم‌گیری همراه با سوگیری شود. سایر سوگیری‌های شناختی ممکن است مربوط به مشکلات توجه باشد. از آنجا که توجه، یک منبع محدود است، افراد مجبورند در مورد آنچه در دنیای اطراف خود به آن توجه می‌کنند، بصورت گزینشی عمل کنند و برخی از اطلاعات را نادیده بگیرند. به همین دلیل، سوگیری‌ها می‌توانند در ما نفوذ کنند و در نحوه ای که ما دنیا را می بینیم و در مورد آن می اندیشیم، تأثیر بگذارند. همچنین زمان کم و اطلاعات ناکافی در هنگام تصمیم گیری از جمله عواملی هستند که احتمال بروز خطا و سوگیری را در فرایند تصمیم‌گیری افزایش می‌دهند.

 مقاله های سوگیری خود محوری Egocentric bias ، سوگیری خود خدمتی Self-Serving Bias ، سوگیری بازیگر- مشاهده‌گر را در خصوص سوگیری های شناختی نیز مطالعه فرمایید.

سوگیری یا بایاس به معنای تمایل داشتن و خنثی نبودن نسبت به یک پدیده یا باور می‌باشد. که انواع مختلفی دارد. یکی از آنها سوگیری‌های شناختی یا خطاهای شناختی (Cognitive Biases) می‌باشد که از جمله مباحث مهم در روانشناسی و اقتصاد رفتاری (به ویژه حوزه تصمیم گیری) می‌باشد. این سوگیری ها باعث می‌شود هنگام تفسیر و قضاوت در مورد پدیده ها، با پیدا کردن نگرش و باوری غلط، نتوانیم شرایط را بطور صحیح و واقعی ارزیابی کنیم و با انحراف از واقعیت، قضاوت های اشتباه و تصمیمات نادرست و غیرمنطقی داشته باشیم.

دلیل بروز سوگیری‌های شناختی؟

اگر هنگام تصمیم گیری بخواهید به همه گزینه های ممکن فکر کنید، زمان بسیار زیادی می برد تا حتی ساده ترین انتخاب را نیز انجام دهید. به دلیل پیچیدگی دنیای اطراف شما و اطلاعات زیاد در محیط، گاهی لازم است به برخی از میانبرهای ذهنی تکیه کنید که به شما امکان می دهد سریع عمل کنید و تصمیم بگیرید.

سوگیری‌های شناختی می‌تواند ناشی از عوامل مختلف باشد، اما این میانبرهای ذهنی، که به آن روشهای اکتشافی(Heuristics) نیز می‌گویند، اغلب نقش عمده ای در بروز سوگیری‌ها دارند. در حالی که آنها غالباً به طور شگفت آور می‌توانند درست و قابل اتکا باشند، اما می توانند منجر به اشتباه در فرایند تفکر گردند. میانبرهای ذهنی همان قواعد سرانگشتی برای تصمیم گیری سریع و بدون تلاش زیاد می باشد که اغلب دقت کمی دارد و از استراتژی های ساده ای پیروی می کند.

افراد واقعیت اجتماعی ذهنی (یعنی چیزهایی مانند پول، دارایی، ازدواج،… که فقط به واسطه توافق انسانها واقعیت به شمار می آیند.) خود را با توجه به ادراک خود از داده‌های دریافتی شکل می‌دهند. شکل گیری واقعیت اجتماعی یک فرد است که تعیین کننده رفتار او در جامعه می باشد.  از آن جا که نحوه ساخت واقعیت اجتماعی، براساس داده‌های عینی نمی باشد، ممکن است با  تفسیر غیرمنطقی و تحریف درک، منجر به رفتار بی خردانه افراد در دنیای اجتماعی گردد.

سوگیری‌های شناختی ممکن است به تحریف ادراکی، قضاوت نادرست، تفسیر غیرمنطقی یا آنچه به طور گسترده تر غیرعقلانی می نامیم منجر شود. این سوگیری ها می تواند افراد مختلف از پیر تا جوان، تحصیلکرده تا بی سواد، زن و مرد، همه و همه را دچار سازد. بطور کلی سوگیری ها نتیجه پیش داروی هنگام انتخاب یک گزینه از میان سایر گزینه ها است. تجربه ها، قضاوت ها، هنجارهای اجتماعی، پیش فرض ها، انگیزه های فردی، احساسات، محدودیت های ذهن برای پردازش اطلاعات، ارزش ها و …. می توانند در بروز سوگیری ها موثر باشند. سوگیری های شناختی بطور کلی شامل تصمیم گیری برپایه مفاهیمی است که ممکن است دقیق یا غیر دقیق باشد. سوگیری های احساسی مبتنی بر استدلال مفهومی نیستند و بصورت یکدفعه بر اساس احساسات شخصی یک فرد در لحظه تصمیم گیری رخ می‌دهند. این سوگیری ها می‌تواند منجر به تصمیمات صحیح یا غلط شود. هر چند در مواقعی که نیاز به تصمیم گیری فوری می باشد می‌تواند ما را از خطر نجات دهد. ممکن است هنگامیکه در یک کوچه تاریک مشغول قدم زدن هستید با دیدن یک سایه تاریک فکر کنید کسی شما را دنبال می‌کند و به سرعت از کوچه خارج شوید سپس متوجه شوید سایه یک پرچم بوده است و یا هنگام عبور از خیابان با گرفتن تصمیم سریع، جان خود را نجات دهید. پرسش مدام درباره باورهای خود، انتخاب‌ها و قضاوت‌های خود ابزاری است تا بتوان داستان‌هایی که ذهن برای خوشایند ما می‌سازد را به واقعیت جهان بیرون نزدیک کنیم.

انواع خطاهای شناختی

خطاهای شناختی (Cognitive errors) را می توان شامل دو دسته سوگیر های شناختی (Cognitive Biases) و تحریف های شناختی (Cognitive Distortion) در نظر گرفت که سوگیری‌های شناختی معمولاً بین افراد مشترک می باشد اما تحریف های شناختی از فردی به فرد دیگر می تواند بسیار متفاوت باشد و به ویژگی‌های فردی مانند نحوه ثبت رویدادها و  چگونگی یادآوری آن ها ارتباط پیدا می‌کند.

سوگیری‌های احساسی (Emotional biases) انحراف در قضاوت ها و تصمیم‌گیری به واسطه عوامل احساسی می‌باشد. سوگیری‌های احساسی بصورت آنی و بر اساس احساسات شخصی هر فرد رخ می دهد و بصورت عمیقی ریشه در تجارب شخصی او دارد که روی نحوه تصمیم گیری او اثر می گذارد. غلبه بر سوگیری احساسی دشوارتر از سوگیری شناختی می باشد.

افراد گاهی سوگیری های شناختی را با مغالطه های منطقی (Logical fallacies) اشتباه می‌گیرند، اما این دو یکسان نیستند. یک مغالطه منطقی ناشی از خطا در یک استدلال منطقی است، در حالی‌که یک سوگیری شناختی ریشه در خطاهای پردازش فکر دارد که غالباً ناشی از مشکلات حافظه، توجه و سایر اشتباهات ذهنی می باشد.

یک ویژگی خطاهای شناختی این است که ما راهی برای اطلاع یافتن از نحوه وقوع آن نداریم در واقع ما متوجه اشتباهات شهودی رفتار خود نیستیم. دانستن اینکه خطا می کنیم برای غلبه بر آن کافی نیست. ممکن است بپذیرید که مرتکب خطا می شوید اما ریشه کن کردن آن دشوار است. ( سوگیری شناختی چیست؟ )

دریافت لینک کوتاه پست

اگه نظری در مورد این مطلب دارید خوشحال میشم با من در میان بگذارید….